Harita-Ölçek Nedir,Harita ve Ölçek Çeşitleri,Kesir-Çizgi Ölçek Nedir ve Örnekler..
HARİTA
BİLGİSİ:
HARİTA:
Yerkürenin tamamının veya bir bölümünün, belli oranlarda
küçültülerek, kuşbakışı görünüşü ile düzlem üzerine aktarılmasına harita denir.
Bir
Çizimin Harita Olabilmesi İçin;
- Belli
bir oranda küçültülmüş olmalı (Ölçek Olmalı)
- Kuşbakışı
görünüşü ile çizilmiş olmalı
- Bir
düzlem üzerine aktarılmış olmalı
KROKİ: Sadece
kuşbakışı görünüşü ile bir düzlem üzerine aktarılan ölçeksiz kabataslak
çizimlerdir.
ÖLÇEK: Yerkürenin
veya bir parçasının belirli oranda küçültülmesine denir. İkiye ayrılır. Kesir
Ölçek ve Çizik Ölçek.
Lejand: Haritalarda
kullanılan sembol ve işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren tablodur.
Haritalar
çizilirken karşılaşılan güçlükleri üç bölümde ele almak mümkündür.
- Dünya’nın
şeklinin küresel olmasından dolayı küresel yüzeyi düz zemin üzerine
aktarmak zordur.
- Yer
şekillerinin engebeli olmasından dolayı yüzey şekilleri, tam alanları ve
tam şekilleri ile düzlem üzerine aktarılamaz.
- Yerden
yükseldikçe görüş alanının genişleyip şekillerin küçülmesi çizimi
zorlaştırır.
HARİTA
ÜZERİNDE BULUNMASI GEREKENLER:
- Haritanın
çizim amacına uygun başlık.
- Haritanın
küçültme oranını gösteren ölçek.
- Haritanın
yönünün belirlenmesinde kullanılan yön oku.
- Harita
anahtarı (Lejand)
- Paralel
ve meridyenler.
KULLANIM
AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR:
1. FİZİKİ HARİTALAR: Yer şekillerini
gösteren haritalardır. Bu haritalardan uzunluk ve alan hesabından başka, eğim
hesaplama yükselti belirleme ve profil çıkarma işlemleri de yapılır.
2. SİYASİ HARİTALAR: İdari yerleşim
birimlerinin sınırlarını gösteren haritalardır.
3. İKLİM HARİTALARI: Üzerinde
sıcaklık, basınç, yağış gibi iklim elemanlarının dağılışını gösteren
haritalardır.
4. BEŞERİ VE EKONOMİK HARİTALAR:
Nüfus, yerleşme ve insanların ekonomik faaliyetlerini gösteren haritalardır.
5. ÖZEL HARİTALAR: Bazı meslek
gruplarına ait olan haritalardır. Tıp, Askeri, Jeoloji v.s. gibi haritalardır.
II. Ölçeklerine Göre Haritalar
A) Büyük ölçekli Haritalar
Büyük ölçekli haritalarda, yeryüzü şekilleri daha az küçültülerek
düzleme aktarıldıklarından daha fazla ayrıntı gösterirler.
B) Orta Ölçekli Haritalar
1/200.000 ile 1/500.000 arasında değişen haritalardır. Duvar
haritaları orta ölçekli haritalardır.
C) Küçük Ölçekli Haritalar:
Ölçekleri 1/500.000'den daha küçük
olan haritalardır. Atlaslar küçük ölçekli haritalardır.
Büyük ve Küçük ölçekli haritalar
arasındaki fark
Büyük Ölçekli Haritalar
|
Küçük Ölçekli Haritalar
|
Paydası küçüktür.
|
Paydası büyüktür.
|
Küçültme oranı azdır.
|
Küçültme oranı fazladır.
|
Ayrıntısı fazladır.
|
Ayrıntısı azdır.
|
Hata oranı azdır.
|
Hata oranı fazladır.
|
Daha küçük alanları gösterir.
|
Daha geniş alanları gösterir.
|
Aynı alan çizildiğinde harita alanı daha büyük olur.
|
Aynı alan çizildiğinde harita alanı daha küçük olur.
|
ÖLÇEK
Haritadaki küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, harita
uzunluğu ile gerçek uzunluğun birbirine oranıdır. Bir haritanın ölçeği iki
şekilde gösterilir.
Kesir Ölçek
Haritalarda uygulanan küçültme oranı kesirle ifade edilir. Kesir
ölçekte pay daima 1 ile gösterilir. 1/100 000, 1/2 000 000 gibi paydadaki sayı,
çizimin ne kadar küçültüldüğünü ifade eder.
Kesir ölçeklerde, ölçek ile ölçek paydası arasında ters orantı
vardır. Ölçeğin paydası büyüdükçe ölçek küçülür, ölçek paydası küçüldükçe
ölçek büyür.
Çizgi Ölçek
Küçültme oranının çizgi şeklinde gösterildiği ölçeklerdir. Eşit
aralıklara bölünmüş olan çizgi üzerinde, aralıkların gerçekte ne kadar uzaklığa
eşit olduğu belirtilir.
20
|
0
|
20
|
40
|
60
|
||||||||
1cm
|
||||||||||||
Yukarıda verilen ölçekte, haritadaki 1 cm 'lik uzunluk, arazide 2 000 000 cm 'yi yani 20 km 'yi göstermektedir.
Haritalarda genellikle çizgi ve kesir ölçek birlikte kullanılır.
Çizgi ölçek, kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır. Bunun nedeni harita,
fotoğraf veya fotokopi ile küçültülüp büyütülse de çizgi ölçeğin gösterdiği
uzunlukların değişmemesidir. Çünkü bu işlem sırasında çizgi ölçek de aynı
oranda küçültülmüş veya büyütülmüş olur.
ÖLÇEKLERİN DÖNÜŞÜMÜ
Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Çevrilmesi
Kesir ölçeğin çizgi ölçeğe çevrilmesi için haritadaki 1 cm 'nin gerçekte kaç km'yi
gösterdiğinin bulunması gerekir.
Örnek:
1/2 000 000 kesir ölçeğinin çizgi ölçek olarak ifadesi nedir?
Çözüm:
Haritadaki 1 cm
gerçekte 2 000 000 cm 'ye
yani 20 km 'ye
eşittir.
Buna göre, 1 cm 'nin
20 km
olarak gösterildiği çizgi ölçek hazırlanır.
20
|
0
|
20
|
40
|
60
|
||||||||
1cm
|
||||||||||||
Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi
Çizgi ölçeğin boyu haritadaki uzunluğu verir. Çizgi ölçek
üzerindeki tüm bölümlerin toplamı gerçekteki uzunluğu ifade eder.
10
|
0
|
10
|
20
|
30
|
||||||||
Yukarıdaki çizgi ölçeğin harita
uzunluğu 5 cm 'dir.
Buna göre, kesir ölçek olarak değeri nedir?
Çözüm:
Gerçek uzunluk 10 + 40 = 50 km
10
|
0
|
10
|
20
|
30
|
||||||||
Haritadaki uzunluk = 5 cm
H.U. = 5 cm
G.U. = 50 km
Ölçek = ?
Ölçek Hesaplamaları
Harita üzerinden, haritadaki uzunluk, gerçek uzunluk ve
ölçek hesaplamaları yapılabilir.
Uzunluk hesaplarını hatasız yapabilmek için uzunluk ölçüsü
birimlerini bilmek gerekir. Uzunluk ölçüleri 10'ar 10'ar büyür, 10'ar 10'ar küçülürler.
Metre'nin alt ve üst katları:
Uzunluk hesaplamalarında;
- Gerçek uzunluk
- Harita uzunluğu
- Harita ölçeği
hesaplanır.
Verilen uzunlukların daha iyi anlaşılması için formüller
kullanılmaktadır.
1- Gerçek uzunluk = Harita uzunluğu x Harita ölçeğinin
paydası → GU = HU x HÖ
UYARI: Formülleri pratik olarak öğrenebilmek için üçgen tabloyu kullanabiliriz.
UYARI: Kilometre cinsinden bir değer istendiğinde beş (5) sıfır silinir.
Santimetre cinsinden istendiğinde beş (5) sıfır eklenir.
Category: eğitim, Harita ve Ölçek Çeşitleri, Harita-Ölçek Nedir, Kesir-Çizgi Ölçek Nedir ve Örnekler, kroki nedir, lejand nedir
.jpg)
0 yorum